Somuncu Baba

Somuncu Baba

---

Somuncu Baba olarak bilinen
Hamid Hamidüddin (1331-1412), Yıldırım Bayezid zamanında Kayseri, Bursa
ve Aksaray’da yaşamış bir İslam tarikatı lideridir.

Hayatı
Kayseri’nin Akçakaya köyünde doğmuştur. Anadolu’yu manevi fetih için
gelen Horasan erenlerinden Şemseddin Musa Kayseri’nin oğludur. Soyu
Peygamber Efendimiz (s.a.s)’e ulaşır, 24. kuşaktan torunudur, Şeyh
Hamid-i Veli ilk tahsilini babası Şemseddin Musa Kayseri’den almıştır.
Bilge kişiliği olan Şeyh Hamid-i Veli, ilim alanındaki çalışmalarını
Şam, Tebriz ve Erdebil’de sürdürmüştür. Alaaddin Erdebili’den ve
Bayezid-i Bistami’nin ruhaniyetinden manevi terbiye almıştır.

Dini ve dünyevi ilimlerle ilgili icazet alarak, irşad vazifesi için
Anadolu’ya dönmüş Bursa’ya yerleşmiştir. Bursa’da çilehanesinin yanında
yaptırdığı ekmek fırınında somun pişirip çarşı pazar dolaşarak
“Somunlar Müminler” nidasıyla insanlara ekmek dağıtmıştır. Bu sebeple
Şeyh Hamid-i Veli , Somuncu Baba ve Ekmekçi Koca olarak da tanınmıştır.
Yıldırım Beyazıd Niğbolu zaferini kazanınca Allah’a şükür nişanesi
olarak Bursa Ulu Camiini yaptırmıştır.

Ulu Cami’nin açılış hutbesini Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri okumuş,
hutbede Fatiha Suresini yedi farklı şekilde yorumlamıştır. Bu
olağanüstü hutbeyi dinleyen cemaat Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerine büyük
bir teveccüh ve tazim göstermiştir. Manevi kişiliği ve bilgelik yönü
ortaya çıkan Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri şöhretten korktuğu için
talebeleriyle birlikte Bursa’dan ayrılarak Aksaray’a gelmiştir.
Aksaray’da Hacı Bayramı Veli Hazretlerini dünyaya ve ahirete ait
ilimlerde eğiterek yetiştirmiş, irşad vazifesi için Ankara’ya
görevlendirmiştir. Şeyh Hamid-i Veli kabri Malatya’nın Darende
ilçesindedir.

Talebeleri
Somuncu Baba ve en meşhur talebesi Hacı Bayram Veli’nin Osmanlı
Devletinde yeni Anadolu ve Rumeli üzerinde çok büyük etkileri vardır.
Osmanlı kültürünü etkileyen bu önemli simaların hizmetlerini ve
kültürümüze katkılarını anlamak için yetiştirmiş oldukları bazı
isimleri zikretmemiz gerekir. Böylece kültürümüz için ne kadar önemli
olduklarını ve büyük değerler ifade ettiklerini anlamaya çalışabiliriz.
Bu önemli isimler ve medfun oldukları yerler şunlardır:

Halil Taybi Darende
Baba Yusuf Hakiki Aksaray
Akşemseddin Beypazarı Göynük
Ömer Dede Göynük
Hızır Dede Bursa
Akbıyık Sultan Bursa
İnce Bedreddin Darende
Yazıcıoğlu Gelibolu
Şeyh Lutfullah Balıkesir
Şeyhî Kütahya
Şeyh Üftade Bursa
Aziz Mahmud Hüdayi İstanbul
Muslihiddin Halife İskilip
Uzun Selahaddin Bolu
Somuncu Baba Hazretlerinin günümüze kadar gelen uzantıları ve
yansımaları o kadar mükemmel ki Anadolu’nun her köşesinde bir parçasını
bulmak ve yüreklerde hissetmek mümkündür. Âlim ve tasavvuf ehli
kimseler üzerinde emeği ve etkisi bulunan Somuncu Baba Hazretleri için
kültürümüzün temel taşlarından biridir diyebiliriz. Öyle ki
uzantılarının günümüze kadar devam etmesi neseb-i aliyesinin halen
etken olması günümüz insanları için Allah’ın bir lütfudur.

Eserleri
Somuncu Baba, zâhirî ve bâtınî ilimlerdeki derin bilgisine rağmen, çok
az eser vermiş veya çok az eseri bize ulaşmış bir alim kişidir. Onun
fazla eser vermiş olmaması, daha evvel işâret ettiğimiz melâmet
meşrebinden de kaynaklanmış olabilir. Nitekim onun yanında yetişmiş
bulunan ve halifesi olan Hacı Bayram Veli de, müderris olmasına rağmen
eser yazmamış ve hatta Muhammediyye müellifi halifesi Yazıcıoğlu,
eserini kendisine takdim ettiğinde, “Mehmet, bununla uğraşacağına bir
gönül haketseydin; bir gönle girip onun terbiyesiyle meşgul olsaydın,
daha iyi olmaz mıydı?” diyerek kendi düşüncesini de dile getirmiştir.
Bu zikredilen hakikata rağmen, Somuncu Baba’nın bize kadar ulaşan
Şerh-i Hadis-i Erba‘în, Zikir Risalesi, Silâh’u-l Mürîdîn ve
Kâşif’u-l-Estar an Vechi-l Esrar eserleri mevcuttur.

Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin soyu Darende’de; Halil Taybi ile
günümüze kadar devam etmektedir. Prof. Dr. Ahmet Akgündüz “Arşiv
Belgeleri Işığında Somuncu Baba ve Nesebi Alisi” adlı eserinde arşiv
kayıtlarına dayanarak Şeyh Hamid-i Veli Hazretlerinin nesebi, nesli ve
kabri şerifi hakkında genişçe bilgiler vermektedir.

Şeyh Hamid-i Veli neslinden büyük devlet adamları, âlim ve fâzıl zatlar
yetişmiştir. Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi de bunlardan birtanesidir.